EDUKUJEMY POKOLENIA
ABY RAZEM TWORZYĆ DOBRE ŚRODOWISKO
EGZEKWUJEMY PRAWA
ZWIERZĄT GOSPODARSKICH
CHRONIMY
ZAGROŻONE GATUNKI
Komunikacji jest jednym z ważniejszych elementów życia w mniejszej lub większej społeczności. Bez niej nie załatwilibyśmy tysiąca spraw oraz nie potrafilibyśmy zrozumieć innych, ani siebie. Kontakt z drugim człowiekiem pozwala odkryć wiele głęboko ukrytych w nas cech. Bez komunikacji nie bylibyśmy w stanie przekazywać informacji. Komunikacja to kształtowanie oraz zmienianie wiedzy, postaw i zachowań. Co ciekawe, nie tylko u nas – ludzi…
OLYMPUS DIGITAL CAMERA
Świat zwierząt również nie pomija języka i gestów. Wiemy to, obserwując chociażby zachowania naszych czworonogów, nie mówiąc już o naszych małpich krewnych. Ale czy jesteście ciekawi, co mówią ptaki?
Porozumiewanie się ptaków określamy jako sposoby celowego przekazywania sygnałów dźwiękowych, wzrokowych, dotykowych lub chemicznych, a więc za pomocą smaku i zapachu. Niekiedy mamy do czynienia z mieszanką tych sygnałów. Komunikacja odbywa się zarówno pomiędzy osobnikami tego samego gatunku, jak i innych gatunków, a jej głównym skutkiem ma być wywołanie określonego zachowania u odbiorcy.
W jakim celu rozmawiają ptaki? Umacniają więzi partnerskie, ostrzegają przed niebezpieczeństwem, oznaczają swoje terytorium, a nawet informują o złym samopoczuciu. Powiecie: „To tak jak my – ludzie”. Owszem. Ale sposób, w jaki to robią, wydaje się być o wiele bardziej urozmaicony. My używamy przede wszystkim słów, mimiki oraz gestów. One potrafią dużo więcej. Poniżej przedstawiamy kilka najciekawszych przykładów z obrębu porozumiewania się ptactwa.
Zaniepokojony dudek
Zaniepokojone oraz wystraszone zwierzęta, chcąc ostrzec pozostałe osobniki, potrafią stroszyć swoje pióra. I tak np. dudek puszy swój dziób. Młode osobniki dudka w celu zniechęcenia przeciwnika, wydalają nieprzyjemnie pachnącą substancję.
Inny ptak, zwany słonecznicą, rozkłada swe skrzydła, które ubarwieniem naśladują wygląd sporych rozmiarów drapieżnika, dzięki czemu unika on ataku ze strony drapieżnych ptaków.
Największy podrywacz
Ptaki wykorzystują swoje upierzenie również w innym celu – chcąc wzbudzić zainteresowanie ze strony płci przeciwnej. Lirogon wspaniały rozkłada swój ogon niczym wachlarz, sygnalizując tym samym, że podoba mu się dana samica, a samiec głuptaka niebieskonogiego potrząsa swoją intensywnie niebieską stopą w stronę wybranki.
Nie takie bezbronne pisklęta
Czy wiesz, że pisklęta uszatki rozkładają swoje skrzydła, aby wydawać się większymi niż są w rzeczywistości? Czy nie jest to dowód, potwierdzający teorie o zdolnościach umysłowych ptaków? Ale jest coś jeszcze. Niektóre młode nawiązują kontakt z rodzicami jeszcze w jaju. Te, które się wykluwają, informują matkę, że są głodne poprzez szerokie rozwieranie dzióbków i głośne popiskiwanie.
Gil informuje o stanie swojego zdrowia
Gile wykształciły wspaniałą umiejętność informowania o stanie swojego zdrowia. Intensywnie czerwona pierś jest tożsama z jego zdrowiem. Jeśli jednak przybiera jasnoróżową lub niekiedy całkowicie białą barwę z delikatnie różowym odcieniem, świadczy to o chorobie lub niedożywieniu.
Barwa piór pozwala zidentyfikować osobniki własnego gatunku oraz jest znaczącym elementem dymorfizmu płciowego, który ułatwia znalezienie partnera. Barwa dzioba czy nóg może zmieniać się z wiekiem lub wraz ze zmianą pory roku. Intensywność koloru upierzenia może również informować o gotowości danej samicy do rozrodu. Nie wypada jednak zapomnieć o dźwiękach. Sygnały akustyczne wiodą prym również w komunikacji zwierząt. Dźwięki mechaniczne, tj. klekotanie bociana białego, bębnienie o drzewo dzięciołów i żałobnicy palmowej, czy klaskanie skrzydłami przez gołębie, informują o obecności osobnika na danym terytorium. Jednak w dalszym ciągu najczęściej odbieranymi sygnałami emitowanymi przez ptaki są głosy wydawane z krtani – od szmerów i stuków, przez gwizdy i okrzyki, aż do śpiewu. Bekas kszyk, za pomocą wibracji wytwarzanych w krtani, wydaje dźwięki podobne do meczenia kozy. Kolibry gwiżdżą, a szpaki naśladują śpiew i odgłosy przedstawicieli innych gatunków.
Śpiew jest najpopularniejszy wśród samców w okresie godowym. Ogłaszają oni swoje terytorium oraz zwabiają samice. Co ciekawe, pisklęta uczą się śpiewu jeszcze przed osiągnięciem dojrzałości płciowej od swoich rodziców, tak jak my uczymy się mowy. Czy to znaczy, że posiadają one swoją gramatykę? W pewnym stopniu tak. Nie mają one oczywiście swoich czasowników, rzeczowników czy przymiotników, ale na śpiew składa się wiele elementów składowych. Nie są to więc zwyczajne i przypadkowe pohukiwania, gwizdy czy piski, ale celowo wydawane dźwięki, mające informować o konkretnych zdarzeniach. Niektóre z ptaków potrafią naśladować dźwięki, dochodzące do nich z otoczenia – w tym i ludzką mowę! Tak jest w przypadku wspomnianych już szpaków oraz kosów, które w swoją pieśń wplatają zasłyszane odgłosy. 
A co z gestami? Badania dowodzą, że kruki posługują się właśnie językiem gestów. Poruszając w odpowiedni sposób dziobem, potrafią wskazać dany przedmiot lub nakazać, aby drugi osobnik go zabrał. Są jeszcze sygnały chemiczne, tj. wytwarzanie substancji zapachowych, które pełnią najczęściej funkcję defensywną, chroniącą nie tylko przed drapieżnikami, ale także przed pasożytami zewnętrznymi oraz innymi mikroorganizmami.
Na koniec warto wspomnieć o szeregu zrytualizowanych elementów, tworzących niekiedy coś na kształt starannie przygotowanych pokazów. Czyszczenie piór, ich układanie, rytmiczne poruszanie dziobem, tańce i podskoki… wszystkie tego typu zachowania mogą być bądź wyrazem agresji i zdenerwowania lub przeciwnie – uległości. Nierzadko stają się skutecznym sposobem na uwiedzenie partnera lub partnerki.
Ptaki nie tylko udowadniają, że ich komunikacja jest równie rozwinięta co nasza. Wskazuje ona na ich inteligencję. Przykładem są badania nad papugą żako, które potwierdzają jej inteligencję kognitywną, umożliwiającą pewne prymitywne formy komunikowania się z człowiekiem. Komunikacja wśród ptaków wzmacnia relację pomiędzy matką, a dzieckiem. Pomaga w znalezieniu partnera, sprzyja formowaniu się związków oraz ostrzega przed nadciągającym niebezpieczeństwem. Bez względu na to, w jakim celu porozumiewają się ptaki, tak jak inne gatunki, bez umiejętności komunikowania nie byłyby w stanie przeżyć.
